Küçük ünlü uyumu nedir? Küçük ünlü uyumu örnekleri

Türkçe dersi alan ve edebiyat ile uğraşmakta olan herkesin kesinlikle öğrenmesi gereken bir konu olan küçük ünlü uyumu, kelimelerdeki sesli harflerin düz yada yuvarlak olması durumuna bakılmaktadır. Bu konu, öğrencilere biraz karışık gelebilir. Ancak mantığı anladığınızda her türlü kelimedeki küçük ünlü uyumu durumunu dilediğiniz gibi kontrol edebileceksiniz. Bu yazımızda sizler için “Küçük ünlü uyumu nedir?” sorusunun cevabını verdik.

Küçük ünlü uyumu nedir?

Küçük ünlü uyumu, Türkçe alfabesineki sesli harflerinin belli bir kural bütününe göre düzenlenmesine denilmektedir. Sesli harflerin kelime içerisindeki düz veya yuvarlak oluşu ile alakalı olan bu kural, ilk bu kuralı öğrenmeye çalışanlar için karışık gelebilir. Ancak bu kural, mantık olarak oturtturulduğunda çok kolay bir kural olduğunu anlayacaksınız. Küçük ünlü uyumunun ne olduğunu öğrenmeden önce düz ve yuvarlak ünlü harflerin ne olduğunu bilmeniz gerekiyor. Bu harfler ise şu şekildedir:

• Düz ünlüler: A – E – I – İ
• Yuvarlak ünlüler: O – Ö – U – Ü

Düz ünlülerin bir de alt başlığı bulunmaktadır. Zaten bu alt başlıklar yüzünden küçük ünlü uyumunun karmaşıklığı ortaya çıkıyor. Düz ünlülerin iki tanesi dar, kalan iki tanesi ise geniş olarak nitelendirilmektedir. Düz-geniş olan ünlüler A ve E harfidir. Düz-dar harfler ise I ve İ harfleridir. Bu harflerin hangi özellikte olduğunu öğrendikten sonra ise küçük ünlü uyumu konusunu öğrenmek çok daha kolay oluyor.

Küçük ünlü uyumu, kelimenin ilk hecesindeki ünlü harfin nasıl bir türde olduğuna göre değişkenlik gösteriyor. Eğer kelimenin ilk sesli harfi düz ünülerlerden biri ise söz konusu kelimenin devamında da düz ünlülerin olması gerekiyor. Ancak kelimenin ilk hecesindeki sesli harf yuvarlak ünlü harflerden biri ise kelimenin devamında ya aynı şekilde yuvarlak ünlüler ya da düz geniş ünlü harfler olması gerekiyor. Eğer bunu kolayca anlamak istiyorsanız aşağıdaki örneğe bakmanız yeterli olacaktır.

• İlk hece A – E – I – İ harflerinden biri ise sonraki hece A – E – I – İ olmalı.
• İlk hece O – Ö – U – Ü harflerinden biri ise sonraki hece U – Ü ya da A – E olmalı.

Bu kuralları dikkate alarak kelimeleri inceleyebilir ve küçük ünlü uyumunu iyice kafanızda oturtmuş olursunuz.

• Fidanlık: i (düz), a (düz), ı (düz) küçük ünlü uyumuna uygundur.
• Savunmak: a (düz), u (yuvarlak), a (düz) küçük ünlü uyumuna uygun değildir.

Eğer herhangi bir kelimenin ilk hecesinde düz yuvarlak ünlü olan harfler bulunuyorsa devamındaki hecelerde ya U ve Ü ya da A ve E harfleri bir sonraki hecede yer almak zorundadır.

• Yorgunluk: o (yuvarlak), u (yuvarlak) küçük ünlü uyumuna uygundur.
•  Müzikçi: ü (yuvarlak), i (düz), i (düz) küçük ünlü uyumuna uygun değildir.

Yukarıdaki örnekler gibi örnekeleri detaylıca inceleyebilir ve küçük ünlü uyumu kuralını çok rahat bir şekilde aklınızda pekiştirebilirsiniz.

Küçük ünlü uyumu örnekleri

Küçük ünlü uyumu konusunu tam anlamlı ile kavrayabilmek için küçük ünlü uyumuna uygun olan kelimelerin ve uygun olmayan kelimelerin üzerinden pekiştirmeler yapmanız gerekmektedir. Bu şekilde kelime kelime küçük ünlü uyumuna dikkat ederek, küçük ünlü uyumunun bir kelimede olup olmadığını çözebilmeniz çok fazla zamanınızı almayacak. Ancak dediğimiz gibi bu tür bilgileri alıştırma yapamdan tam anlamı ile kavrayamazsınız. Özellikle küçük ünlü uyumu kuralı gibi birçok farklı detaya sahip olan kurallardaki alıştırmaları takip ederek, bu kuralı çok rahat bir şekilde öğrenebilirsiniz. Gelin küçük ünlü uyumu çalışmalarınız için kullanabileceğiniz kelimeleri inceleyelim.

Küçük ünlü uyumuna uygun kelimeler

• Defter
• Silgi
• Sokak
• Cadde
• Kitaplık
• Muhtar
• Emek
• Filizlenmek
• Heyecan
• Hesap
• Hasta

Küçük ünlü uyumuna uygun olmayan kelimeler

• Yamuk
• Çamur
• Yağmur
• Sosyoloji
• Horoz
• Karpuz
• Avuntu
• Ümit