Zeybek hangi yöreye aittir?

Ülkemizin farklı bölgelerinde farklı halk oyunları kültürleri bulunmaktadır. Karadeniz’de horon, Güney ve Doğu Anadolu’da halay ve daha bu gibi pek çok farklı halk oyunu yaygın şekilde ülkemizdeki çoğu vatandaş tarafından öğrenilip oynanmaktadır. Bu oyunların içerisinde sevgili atamız Mustafa Kemal Atatürk’ün de oynamayı sevdiği zeybek ise farklı bir yere sahiptir. Bu yazımızda zeybek oyununun hangi yöreye ait olduğunu ve zeybek hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.

Zeybek nedir?

Zeybek andı anda hem bir halk oyunu hem de belirli bir yörede yaşayan halka verilen isimdir. Zeybek halk oyunu olarak ele alındığında, halkı koruyan bir karakterin canlandırılması şeklinde karşımıza çıkar. Bir ya da birkaç kişi tarafından oynanan bir oyun olan zeybek oyununu oynarken kişi ortada durur, kollarını iki yana açar ve ellerini baş hizasında tutarak yavaş hareketler ile büyük adımlar atar. Bazı yörelerde bu oyunda kollar dirseklerden hafifçe kırılır. Tek kişi oynandığında kişi tek başına  bu hareketleri yaparken, birkaç kişi ile oynanmasında ise bir kişi orta alanda ve diğerleri onun çevresinde yer alır. Ara sıra yere doğru eğilip dizlerini yere değdirme hareketi ile tamamlanır. Zeybek bazı yörelerde kaşık ile oynanırken bazı yörelerde ise kaşıksız oynanır.

Zeybek hangi yöreye aittir?

Zeybek oyunu ülkemizde daha çok Ege bölgesinde oynanan ve bazı türleri Karadeniz ile İç Anadolu kültürüne de yerleşmiş olan oyundur. Ege yöresinde ”Efe” olarak tabir edilen koruyucu karakterler olan erkekler tarafından ortaya çıkarılmış ve bu şekilde kültürel öge haline gelmiş bir oyundur. İzmir, Aydın, Manisa, Denizli, Muğla ve Uşak yörelerinde oynanmaktadır. Zeybeğin farklı türleri farklı şehirlerde tercih edilmektedir. Kaşıklı zeybek ise İç ege şehirleri olan Kütahya, Bursa, Afyonkarahisar ve Balıkesir’in doğu kısımlarında oynanmaktadır. Burdur, Isparta ve Antalya ise Teke zeybeği oynan illerdirler ve daha kıvrak bir ezgi ile oynanır.

Harmandalı ile zeybek arasındaki fark nedir?

Harmandalı da daha çok Efe oyunu olarak bilinen oyunlar arasında yer almaktadır. Harmandalı aslında Zeybek oyununun bir alt çeşidi olarak bilinmektedir. Temelde çok bir fark görülmez çünkü harmandalı zeybeğin bir çeşididir ve temel oynanışı aynı biçimdedir Daha çok Aydın efeleri tarafından oynanan harmandalı oyununda ise genellikle duruş daha dik, tavırlar daha keskindir. Ayrıca kıvrak bir ezgi yerine kahramansı bir melodi ile oynayan efenin yüceltildiği bir oyundur.

Zeybek çeşitleri nelerdir?

Zeybek farklı şarkılar ile bütünleştirilen ve şarkıya göre oynana bir oyun olarak da karşımıza çıkar. Oynandığı yöreye göre ve de birlikte çalınan ezgiye göre değişim gösterebilen zeybek oyununu oynayacak olanlar için kaşıklı zeybek ve harmandalı zeybeği gibi farklı türler bulunmaktadır. Zeybek çeşitleri şu şekilde karşımıza çıkar:

• Ağır zeybek
• Kaşıklı zeybek
• Kıvrak zeybek ya da Teke zeybeği
• Kırık zeybek
• Toplu güvende
• Harmandalı
• Kerimoğlu zeybeği
• Abdal zeybeği

Zeybek nasıl ortaya çıkmıştır?

Zeybek oyununun ortaya çıkışı bağbozumu şenliklerinde olmuştur. Eski dönemlerde köyleri koruyan efeler tarafından oynana ve şenliklerde efelerin namını yücelten bir oyun olarak Osmanlı zamanlarında ortaya çıkmıştır. Günümüzde hala hem Ege yöresinde hem de çevre yörelerde zeybek oyunu oynanmaya devam edilmektedir. Efe kültürü artık yavaş yavaş ortadan kalkmış olsa da, zeybek ile birlikte yaşatılmaya devam ediliyor. Zeybek üzüm ezme ve üzüm hasadının gerçekleştiği bağbozumu şenliklerinde bir kutlama oyunu olarak ortaya çıkıp, daha sonra eşitlendirilmiş olan bir oyundur. Bu çeşitlendirilmeler ile farklı hikayeler de almıştır. Ancak en yaygın hikaye halkı koruyan efenin yüceltilmesidir.