Aklı, zekası ve inancıyla Akdeniz’i bir Türk Gölü haline nasıl getirdi? Barbaros Hızır Hayreddin Paşa’nın deryalarda geçen hayat öyküsü

Osmanlı İmparatorluğu’nda neden sürekli deniz savaşları yaşanmıştır?

Osmanlı İmparatorluğu 3 kıtada uzun yıllar hüküm sürmüş devasa bir imparatorluktu. Bu imparatorluğun hızlı bir şekilde genişlemesi artık doğal sınırlara ulaşmasına yol açmıştır. Bu doğal sınırlardan biriside hiç kuşkusuz denizlerdir. Osmanlı İmparatorluğu denizlere daha ilk kuruluş yıllarındayken açılmış ve ardından hızla denizlere hükmeden koca bir imparatorluğa dönüşmüştür. Denizlere sınırının oluşmasıyla beraber pek çok tersane inşa edilmiş ve bu tersanelerde yüzlerce gemi inşa etmişlerdi. Donanmanın oluşturulmasının ardından da denizlerde Osmanlının gücünü gösterecek Leventler ve Reisler yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu reisler dünya tarihinin de çok büyük dönüm noktalarına imza atacaklardı. Osmanlı yetiştirmiş olduğu amiralleri donanmanın başına geçirerek kaptanı deryalık makamını kurmuş ve tıpkı karalarda olduğu gibi denizlerde de genişlemek istemekteydi. Bu amiraller denizlerde pek çok adayı ele geçirerek Osmanlı imparatorluğuna katmış ve sınırları denizlerin de ötesine taşımayı amaçlamışlardı.

Osmanlının jeopolitik konumuna baktığımızda pek çok önemli bölgeye hükmettiğini görmekteyiz. Ancak karadaki zaferleri denizlerde de taçlandırmak istemekteydi. Bu sayede gücünü tüm dünyaya göstermiş olacaktı. Zira Osmanlı karalarda her ne kadar başarılı olsa da rakiplerinin denizlerdeki faaliyetlerine engel olamıyordu. Bu sorun pek çok deniz savaşının yaşanmasına yol açmıştı. Bu durum Osmanlı imparatorluğu için çok doğal ve sıradan bir durumdu. Çünkü konumu itibariyle Akdeniz’, Adalar denizine (Ege denizi), Karadeniz’e ve daha pek çok denize sınırı bulunan çok büyük bir imparatorluktu. Bu doğal sonuçlar beraberinde pek çok savaşın da yaşanmasına yol açmıştır.

Osmanlı imparatorluğunda ilk donanma ve tersane ne zaman kuruldu?

Osmanlı imparatorluğu daha çok küçük bir beylikken Osman Gazi tarafından devlet olmuş ve ardından gelen nice hükümdar sayesinde 3 kıtaya kadar genişlemiş devasa bir imparatorluk olmuştur. Özellikle Osman Gazinin vefatından sonra tahta geçen oğlu Orhan Gazi zamanında fetih hareketleri hız kaybetmeden devam etmiştir. O dönemlerde Osmanlının denizlerle ilgili hiçbir bağlantısı bulunmuyordu. Ancak Orhan Gazi döneminde Türk ve Müslüman olan Karesioğulları beyliğinin Osmanlıya katılmasıyla beraber artık denizlerle ilk bağlantı kurulmuş oldu. Karesioğulları beyliği denize sınırı olduğu için denizcilikle d uğraşmış bir beylik olduğu için donanması bulunmaktaydı. Osmanlı imparatorluğunun hakimiyetine girmesiyle beraber ilk Osmanlı donanması oluşturulmuştur. Daha çok gemi inşa etmek ve daha geniş yerlere yelken açmak için de ilk kez Karamürsel’de tersane kurulmuştur. Bu tersane Osmanlı imparatorluğunun ilk tersanesidir. Zamanla sınırları genişleyen Osmanlı pek çok farklı noktalarda birden fazla tersane kurmuş ve donanmayı olabildiğince arttırmak niyetindeydi.

Osmanlı imparatorluğunun ilk deniz savaşı hangisidir?

Osmanlı imparatorluğu kurulduktan yaklaşık 100 yıl sonra çok büyük sınırlara ulaşmıştı. Karada pek çok devleti mağlup etmiş ve gücünü başta Avrupa olmak üzere tüm dünyaya göstermişti. Ancak denizlerde çok köklü bir geçmişe sahip olan Ceneviz ve Venediklilerle sürekli mücadele etmek durumundaydı. Özellikle adalar denizi olarak bilinen Ege denizinde pek çok ada bu iki devletin elindeydi. Bu da Osmanlının topraklarını savunmasız bırakmaktaydı. Osmanlı toprak bütünlüğünü sağlamak ve Ege denizine sahip olmak için 29 Mayıs 1416 yılında Venedik donanması ile savaşa tutulmuştu. Daha çok genç ve denizlerde tecrübesiz olan Osmanlı kuvvetleri Çalı Bey komutasında Venediklilerle savaşsa da bir başarıya ulaşamadı. Bu savaş belki de dünyanın en uzun deniz savaşı olmuştu. Toplamda 16 yıl süren bu savaşın sonucunda her iki tarafta birbirine üstünlük sağlayamadı. Osmanlı bu savaşın ardından orduda, tersanelerde ve özellikle de donanmada pek çok yeniliğe gitmiştir.

Midillinin fethi ve Barbaroslar!

Osmanlı adalar denizine kurmuş olduğu donanma ile pek çok yeri ele geçirmiş ve hakimiyetini tüm Ege’de hissettirmişti. Pek çok ada fethedilmiş ve Osmanlı mülkü olmuştu. Bu fethedilen adalardan biriside Midilli adasıydı. Adayı fethetmeye gelen Osmanlı kuvvetleri adayı ele geçirdiklerinde sipahi Yakup ağa adındaki bir asker bu adaya yerleşmişti. Tımar sipahisi olan Yakup ağa adada yaşamaya devam etmiş ve Oruç, Hızır, İshak ve İlyas adında 4 tane erkek çocuğu olmuştu. Bu 4 kardeşin hepsi de denizcilikle uğraşmıştı. Zamanla yaptıkları faaliyetler sayesinde Barbaros kardeşler olarak ün kazanmışlardı. Barbaros Latincede kızıl sakal anlamına gelmekteydi. Bunun da nedeni Oruç Reisin kızıl sakala sahip olmasıydı. Kendisi vefat edince onun yerine geçen kardeşi Hızır reis abisinin namıyla anılmaya başlamış ve Barbaros Hızır Hayrettin olmuştur.

Barbaros Hızır Hayrettin Paşa nerede doğdu?

Barbaros Hızır Hayrettin Paşa 1473 yılında Midilli adasında dünyaya gözlerini açmıştır. Bulunduğu dönem, yaşadığı coğrafya ve kardeşlerinin mesleği gereğince o da denizcilikle uğraşmıştır. Ancak Barbaros Hızır Hayrettin Paşa diğer kardeşlerinden farklı ve çok büyük bir amiral olacaktır. Öyle ki Osmanlı ilk kurulduğundan beridir pek çok kaptanı deryaya sahip olmasına rağmen denizler denilince akla ilk Barbaros Hızır Hayrettin Paşa gelmektedir. Barbaros Hızır Hayrettin Paşa’nın bir diğer önemi ise hiç kuşkusuz Preveze Deniz Savaşını kazanmasıdır. Bu savaş ile tüm dünyada namı duyulmuş ve Avrupalıların denizlerde en çok korktuğu adam haline gelmiştir. Öyle ki gemilerle istediği ülkeye gidebilmekte ve herkese meydan okuyabilmektedir. Ancak Barbaros Hızır Hayrettin Paşa’nın bu başarıları pek çok beden ödemesinde gelmektedir.

Oruç Reis ve Hızır Reisin denizlerdeki mücadeleleri ve başarıları nelerdir?

Barbaros hızır hayrettin paşa daha Midilli adasındayken denizlerde kardeşleriyle ticaretle uğraşmışlardır. Denize ilk açılan kardeş Oruç olmuştu. Baba Oruç namıyla bilinmiş ve zamanla kızıl sakallarından ötürü Barbaros unvanını almıştı. Baba oruç çok kısa bir süre içinde adından bahsettirmeye başlamıştı. Ticaretle uğraştığı için mal alıp götürmekteydi.  Ancak Sen-Jaint şövalyelerinin baskınları sonucunda küçük kardeşi İlyas öldürülmüş ve Oruç reiste tutsak edilmişti. Şehzade Korkut sayesinde serbest bırakılan Oruç reis Akdeniz kıyılarında korsanlık faaliyetlerine girişmişti. Şehzade korkutun ölümü ile Yavuz Sultan Selim korsanlığı yasaklayınca Barbaros kardeşler Cerbe adasını kendilerine üs edinmişlerdi. Daha sonraları Oruç reis güçlenmiş ve İspanyollarla mücadele ederek Cezayir’i fethederek Türk devleti kurdu. Ancak İspanyollarla girişilen savaşlar neticesinde Oruç reis şehit düşmüştü. Onun yerine de kardeşi Hızır reis başa geçti ve Osmanlıya bağlılığını bildirerek Osmanlıdan icazet aldı.

Yavuz Sultan Selimden sonra başa geçen Kanuni Sultan Süleyman zamanında her alanda zirveler yaşanıyordu. Bu zirvelerden biriside denizlerde yaşanmaktaydı. Kanuni döneminde Hızır Reis Cezayir beylerbeyi tayin edilmiş ve payitahta çağrılmıştır. 18 parça kadırgası ile günler süren yolculuğun ardından Hızır Reis İstanbul’a varmış ve Kanuni Sultan Süleyman ile görüşmüştür. Bu görüşmeden sonra Hızır Reis Osmanlının yeni kaptanı deryası olmuştur. Tüm donanmadan sorumlu olan Hızır reis çok büyük başarılara imza attığı için Hayreddin ismini Kanuniden almıştır. Hayreddin dinin hayırlısı anlamına gelmekteydi. Hızır Hayreddin Paşa zamanla Akdeniz’de gösterdiği başarılar ile Akdeniz’i adeta bir Türk gölü haline getirmişti. Bu dönemde Barbaros Hızır Hayrettin paşayı en çok Andrea Dorya uğraştırmış ancak bunun da üstesinden gelen Hızır reis Tüm haçlı donanmalarını Akdeniz’in serin sularına gömmüştür.

Preveze Deniz Savaşı

Tarihler 28 Eylül 1538 tarihlerini gösterdiğinde tüm Avrupa haçlı ordusu Akdeniz’i ele geçirmek ve Türk egemenliğine son vermek için harekete geçmişlerdi. Ancak hesap edemedikleri bir nokta vardı ki o da hiç kuşkusuz Barbaros Hızır Hayrettin Paşaydı. Bu savaş özellikle papanın desteği ile ortaya çıkmıştı. Avrupa haçlı donanmalarının başında da Andrea Dorya yer almaktaydı. Üstelik haçlı donanması Osmanlı donanmasının çok çok üstündeydi. Öyle ki Andrea Dorya komutasındaki haçlı donanması toplamda 602 gemiden oluşmaktaydı. Buna karşılık Osmanlı donanması ise sadece 122 adet gemiden oluşmaktaydı. Ancak Barbaros Hızır Hayrettin Paşa bu savaşı zekâsı ve inancı ile kazanmıştı. Haçlı donanması çok büyük ve ağır gemilerden oluşmaktaydı. Bu gemilerin manevra kabiliyeti çok zayıftı. Osmanlı donanması bu yönden daha avantajlı konumdaydı. Savaş başlarında üstünlük ve rüzgâr haçlıların lehindeydi. Dur durum karşısında Hızır Hayrettin Paşa Allaha dua etti ve kuranı kerimin bazı ayetlerini kağıtlara yazarak denize bıraktı. Çok kısa bir süre sonra rüzgâr Osmanlı kuvvetlerinin lehine döndü. Çok ağır olan haçlı gemileri ise oldukları yerlerde sabitlenmişlerdi. Osmanlılar ilk önce denizin üzerinde gemilerle Turan taktiğini uyguladılar ve haçlı donanmasını çembere aldılar. Uzun top atışları sayesinde de haçlıların donanmasını sulara gömdüler. Haçlı donanmasının çok büyük bir kısmı yakıldı ve batırıldı. Osmanlı kuvvetlerinde ise birkaç gemi haricinde hiçbir hasar oluşmamıştı. Bu savaş neticesinde artık Akdeniz bir Osmanlı gölü haline geldi. Savaşın tarihimiz için en büyük önemi ise her yıl donanmamızın yıl dönümü olarak kutlanmasıdır.

Barbaros Hızır Hayrettin Paşanın vefatı

Barbaros Hızır Hayrettin Paşa ömrünü denizlerde geçirmiş bir amiraldi. Pek çok yere girmiş ve nice zaferler kazanmıştır. En son Nice seferine çıkmış ve ardından da İstanbul Beşiktaş Sarayında 14 Temmuz 1546 yılında vefat etmiştir. Türbesi de Beşiktaş da bulunmaktadır. Ülkemizde de geleneksel olarak donanmamız ne zaman tatbikat yapacak olursa Barbaros Hızır Hayrettin Paşa’nın önüne gelir ve denizde top atışları yaparak onu selamlarlar.