Plasebo etkisi nedir?
Plasebo etkisi en basit tanımıyla kişinin psikolojik olarak kendini bir takım durumlara inandırarak, yaşadığı olayların geçtiğine inanmasıyla alakalı bir süreçtir. Bilhassa son dönemlerde sıklıkla karşımıza çıkan başlıklardan bir tanesi plasebo etkisi olurken, yazımızın bu bölümünde plasebo etkisinin ne olduğuna dair tüm detayları inceleme altına alacağız…
Plasebo etkisi nedir?
Plasebo etkisi farmakolojik olarak herhangi bir etkisinin olmadığı halde kullanılan ilacın, hastalığın geçmesine inanılması olarak anlamdırılmaktadır. Çok daha kolay bir şekilde anlatabilmek için örneğin yakınınızda bulunan bir arkadaşınız oldukça hasta ve o arkadaşınızın hastalığının geçmesi için ilaç görünümde bir vitamin verdiniz. Arkadaşınız bu ilaç görünümlü vitamini alıp içti yalnız kendisi bu vitaminin ilaç olduğunu biliyor. O vitamini içtikten sonra hastalığının ve tüm ağrılarının anında geçtiğini düşünmesi tam olarak plasebo etkisi denilmektedir. Plasebo kelimesi Latincede “Hoşnut edeceğim” anlamına gelirken, içilen ilacın farmakolojik olarak herhangi bir etkisinin olmadığı belli olmasına rağmen, hastalığın geçmesinin hissedilmesine verilen isimdir. Plasebo etkisini en iyi açıklayan durumlardan bir tanesi “özne- beklentisi” arasındaki bağdır. İlaç içildikten sonra, sonucunun ne olması gerektiğine dair büyük bir inancın olması durumunda ilacın herhangi bir etkisi olmaması halinde bile ağrıların geçtiğine inanılması tam manasıyla plasebo etkisidir. Plasebo etkisini deneyimleyen kişilerin ilça almaları durumunda, ağrıya yönelik tüm ağrılarının büyük ölçüde hafiflediği inanılmaktadır. Yani plasebo mantığında en önemli husus ilaçiçerek iyileşeceğine inanmaktır, bu hususta ilacın ve etkisinin herhangi bir önemi bulunmaktadır.
Plasebo nasıl çalışmaktadır?
Plasebonun nasıl çalıştığı merak edilen konular arasında yer alırken, semptomlara nasıl neden olduğu henüz belirlenememektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda plaseboların beyin içerisinde çeşitli salgılanmaların aktif olmasına neden olduğu bilinirken, plasebolar üzerine yapılan araştırmaların çoğu ağrı ve acı kelimeleri üzerine çeşitli araştırmalar gerçekleştirmektedir. Plaseboların kendi ağrı dindirici, kimyasallarıyla süreci algılatabileceğini düşünmektedir.
Bilim içerisinde plasebo etkisi nasıl kullanılır?
Plasebo klinik olarak çeşitli araştırmaların merkezinde olmaktadır. Klinikte gerçekleştirilen araştırmalar, yeni ilaçların kullanılması ve gönüllü kişiler üzerinde kullanılmasıyla gerçekleştirilmektedir. Yeni bir tedavi yöntemi insanlar üzerinden denenmeye başlanmadan evvel laboratuvar ortamında gerekli tüm tetkiklerin yapılmasıyla süreci en iyi şekilde gerçekleştirmeyi ve tamamlamayı hedeflemişlerdir. Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen bu süreçte ilacın çalıştığının gösterilmesi durumunda, ilaç bu kez fareler üzerinde denenmeye başlanıyor akabinde fare deneyinden de geçen ilacın ardından insanlar üzerindeki aşamasına geçiş yapılıyor. Bu süre içerisinde araştırmacılar aşağıda yer alan sorulara doğru ve sağlıklı cevaplar bulmaya çalışıyorlardır. İşte o sorular;
- Bu tedavi işe yarıyor mu?
- Bu tedavi yöntemi şu an kullandığımız yöntemden daha mı iyi?
- Ne tarz yan etkileri bulunuyor?
- Tedavinin yararları zararlarından daha fazla mı?
- Hangi hastalar bu tedaviyi en yararlı buluyor?
Yukarıda yer alan sorularla birlikte gerekli kritiklerin yapılmasının ardından, tedavi yönteminin piyasada olandan çok daha iyi durumda olup olmadığına da büyük bir çıkarım yapılmaya yardımcı olmaktadır. Yapılan araştırmalar ve süreçler plasebonun varlığına dair tüm detayları ortaya çıkarmak amacıyla düzenlenen hummalı bir araştırma olurken, üzerine çeşitli ölçülerde araştırmalar yapılmaya büyük ölçüde devam edilmektedir.